Τα κατοικίδιά μας, όχι σπάνια, μπορεί να υποστούν δηλητηρίαση από αμέλεια, λάθος ή δυστυχώς από πρόθεση.
Ένα σύνηθες αίτιο εμφάνισης συμπτωμάτων τοξίκωσης είναι τα ανθρώπινα ή κτηνιατρικά φάρμακα που καταναλώθηκαν κατά λάθος ή σε υψηλότερη δοσολογία από τη συνιστώμενη. Τέτοια φάρμακα είναι τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, αναλγητικά, αντικαταθλιπτικά, αντιβιοτικά, κ.ά.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η χορήγηση ακεταμινοφαίνης (depon) στη γάτα, μιας ουσίας ιδιαίτερα τοξικής γι’ αυτό το ζωικό είδος. Τοξικά είναι, επίσης, τα εξωπαρασιτοκτόνα και τα δολώματα τρωκτικών (ποντικοφάρμακα). Τα τελευταία μπορεί να προκαλέσουν αιμορραγίες στα ζώα, ακόμη και θάνατο. Επίσης, εξωπαρασιτοκτόνα σε μορφή διαλύματος, σπρέι ή αμπούλας, για ψύλλους ή τσιμπούρια κλπ., μπορεί να προκαλέσουν τοξίκωση σε περίπτωση υπερδοσολογίας ή λάθους στον τρόπο εφαρμογής τους. Κάποια από αυτά προορίζονται μόνο για σκύλους και είναι τοξικά για τις γάτες. 

Πολλοί δεν γνωρίζουν ότι αρκετά ανθρώπινα τρόφιμα δρουν τοξικά στα ζώα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η χορήγηση σοκολάτας στους σκύλους λόγω της τοξικής ουσίας θεοβρωμίνης που περιέχει. Γι’ αυτό οι σκύλοι ανέχονται μόνο μικρές ποσότητες σοκολάτας. Επίσης, τα κρεμμύδια και τα σκόρδα αν καταναλωθούν σε ικανή ποσότητα, προκαλούν αιμόλυση και χαρακτηριστική ερυθρή χροιά στα ούρα. Ακόμη γλυκίσματα χωρίς ζάχαρη που περιέχουν ξυλιτόλη, κάποιοι ξηροί καρποί (μακαντέμια, φουντούκια), φρούτα (σταφύλια, σταφίδες) και ορισμένα εδώδιμα για τον άνθρωπο μανιτάρια, μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα δηλητηρίασης ενίοτε πολύ σοβαρά.

Πολλά από τα φυτά που διατηρούμε στα σπίτια μας και τις αυλές μας μπορεί να προκαλέσουν τοξίκωση με γαστρεντερικά κυρίως συμπτώματα (εμετούς, διάρροιες, κατάπτωση). Τέτοια φυτά είναι τα ροδόδεντρα, η αζαλέα, οι κρίνοι, οι πικροδάφνες, κ.ά. Στα σπίτια μας υπάρχουν ενίοτε και χημικές ουσίες, όπως χρώματα και διαλυτικά χρωμάτων ή αντιψυκτικά αυτοκινήτων. Τα τελευταία περιέχουν μια ισχυρή νεφροτοξική ουσία, την αιθυλενική γλυκόλη.

Δυστυχώς υπάρχουν και εσκεμμένες περιπτώσεις δηλητηριάσεων («φόλες») που συνήθως στον ελλαδικό χώρο προκαλούνται από ισχυρά τοξικά φυτοφάρμακα με κυριότερο το εντομοκτόνο Lanade.
Πολλοί ιδιοκτήτες ζώων έχουν την τάση να αποδίδουν κάθε νόσηση του ζώου τους με συμπτώματα κατάπτωσης, ανορεξίας, εμετών ή και διάρροιας, σε δηλητηρίαση. Συνήθως οι τοξικώσεις και ιδιαίτερα οι εσκεμμένες, έχουν αιφνίδια εμφάνιση, εντόνως οξέα συμπτώματα, σιελόρροια, εμετούς, δύσοσμη διάρροια, μυϊκό τρόμο, σπασμούς, νευρολογικά συμπτώματα, όπως επιληπτικές κρίσεις και αγωνιώδη έκφραση. Βεβαίως η συμπτωματολογία και η βαρύτητα της νόσησης ποικίλει ανάλογα με την τοξική ουσία, την ποσότητα που καταναλώθηκε ή το μέγεθος του σκύλου (οι μεγαλόσωμες φυλές «ανέχονται» υψηλότερες δόσεις από τις μικρόσωμες).

Αν υποπτευθούμε πιθανή δηλητηρίαση του ζώου μας, απευθυνόμαστε το συντομότερο σε κτηνίατρο και το μεταφέρουμε, αν είναι δυνατόν, σε οργανωμένο ιατρείο. Δυστυχώς, δεν υπάρχει ειδικό αντίδοτο για κάθε τοξική ουσία και πολύ συχνά δεν μπορεί να γίνει γνωστό ποια είναι η ουσία σε κάθε περιστατικό δηλητηρίασης. Η χορήγηση βιταμίνης Κ1 είναι συνήθως το ειδικό αντίδοτο για τα ποντικοφάρμακα. Η ατροπίνη, επίσης, βοηθά σημαντικά σε αρκετές περιπτώσεις τοξίκωσης από φυτοφάρμακα, εξωπαρασιτοκτόνα και εντομοκτόνα φάρμακα. Γενικότερα στις περισσότερες περιπτώσεις η αγωγή είναι συμπτωματική και υποστηρικτική με ενδοφλέβια χορήγηση ορών, αντιμετώπιση της υπερθερμίας ή υποθερμίας, κ.λ.π.

Η πρόκληση εμετού βοηθά, αν γίνει στις πρώτες δύο ώρες από την κατανάλωση του δηλητηρίου. Να τονίσουμε εδώ ότι προκαλούμε εμετό μόνον εφόσον το ζώο διατηρεί τις αισθήσεις του και το αντανακλαστικό της κατάποσης. Επίσης, απαγορεύεται αυστηρά η πρόκληση εμετού, σε περίπτωση κατάποσης διαβρωτικών ουσιών όπως οξέα, αλκάλεα και παράγωγα πετρελαίου, ενώ μια τέτοια κίνηση δεν έχει νόημα σε ζώα που έχουν αποδεδειγμένα κάνει εμετό. Η πρόκληση εμετού συνήθως επιτυγχάνεται με πόσιμο σιρόπι ιπεκακουάνας ή καλύτερα με ενέσιμη απομορφίνη.

Η καθυστέρηση απορρόφησης και δέσμευσης του δηλητηρίου, μπορεί να γίνει με χορήγηση ενεργού άνθρακα και να ακολουθήσει η χορήγηση καθαρκτικών ή κλυσμάτων για την απομάκρυνση του δηλητηρίου από τον οργανισμό του ζώου. Σε περιπτώσεις που η τοξική ουσία βρίσκεται πάνω στο σώμα του ζώου (π.χ. εξωπαρασιτοκτόνα φάρμακα) το καλό σαπούνισμα και ξέβγαλμα με χλιαρό νερό είναι η καλύτερη αντιμετώπιση.

Πρέπει να έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι όλα τα φάρμακα, οι χημικές ουσίες, τα απορρυπαντικά, παρασιτοκτόνα, φυτοφάρμακα, κτλ., φυλάσσονται σε ερμητικά κλειστούς χώρους, δυσπρόσιτους για παιδιά και ζώα. Προκειμένου για απολυμάνσεις, απεντομώσεις σε σπίτια και πολυκατοικίες επιλέγουμε συνεργεία που μας δίνουν γραπτές οδηγίες προφύλαξης των κατοικιδίων και μας προσδιορίζουν ποιες ουσίες χρησιμοποιούν και ποια είναι τα αντίδοτά τους. Όλα τα φάρμακα για τα ζώα, συμπεριλαμβανομένων και των παρασιτοκτόνων, χρησιμοποιούνται πάντα μετά από συμβουλή κτηνιάτρου και σύμφωνα με τις οδηγίες του προϊόντος.

Αναστάσιος A. Μπουντάς

D.V.M Κτηνίατρος