Στα αρσενικά ζώα με τον όρο στείρωση συνήθως εννοούμε τον ευνουχισμό τους, που συνίσταται στη χειρουργική αφαίρεση και των δύο όρχεων, ενώ στα θηλυκά, συνήθως εννοούμε την ωοθηκυστερεκτομή, που συνίσταται στη χειρουργική αφαίρεση όλου του γεννητικού συστήματος (μήτρα, σάλπιγγες και ωοθήκες).
Υπάρχουν και άλλες μέθοδοι χειρουργικής στείρωσης, όπως η εκτομή μόνο των ωοθηκών ή η απολίνωση των σαλπίγγων, αλλά στην πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν πλεονεκτούν και δεν προτείνονται. Επίσης, υφίσταται η προσωρινή φαρμακευτική στείρωση, που εφαρμόζεται κυρίως στα θηλυκά ζώα, με χρήση ορμονικών σκευασμάτων (ενέσεων ή χαπιών), που όμως εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους και επιπλοκές, ιδιαίτερα η επαναλαμβανόμενη χρήση τους και δεν προτείνονται ως μέθοδοι ρουτίνας.
Οι στειρώσεις έχουν προσφέρει τα μέγιστα στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, στο πρόβλημα των αδέσποτων ζώων. Μια θηλυκή γάτα ή σκύλος με τους απογόνους τους και με τις γέννες αυτών, μπορούν μέσα σε ένα έτος να ευθύνονται για 50 έως 200 άλλα γατάκια ή κουτάβια που έρχονται στη ζωή.
Τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα των στειρώσεων είναι:
- Μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής
- Ποιοτικότερη ζωή στο χώρο που διαβιοί το ζώο. Δεν καταπιέζεται από τις σεξουαλικές του ορμές που δεν μπορεί να ικανοποιήσει.
- Διόρθωση προβληματικής συμπεριφοράς όπως τάσεων φυγής ή έντονης ενόχλησης. Οι μη στειρωμένοι γάτοι, για παράδειγμα, ψεκάζουν-ουρούν μέσα στο σπίτι, ενώ οι θηλυκές μη στειρωμένες γάτες, την περίοδο του οίστρου, ενοχλούν με τα βραδινά, επίμονα νιαουρίσματα - καλέσματα για ζευγάρωμα.
- Αποφυγή σοβαρών παθολογικών καταστάσεων, όπως η πυομήτρα (πολύ συχνή) και ο καρκίνος του μαστού που αποτελεί τη συχνότερη κακοήθη νεοπλασία του θηλυκού σκύλου. Ο τελευταίος συνήθως προλαμβάνεται με στείρωση πριν την πρώτη ή δεύτερη περίοδο.
- Αποφυγή συναναστροφής με άλλα ζώα, κυρίως αδέσποτα, που μπορεί να μολύνουν το ζώο μας, με ασθένειες, με εσωτερικά ή εξωτερικά παράσιτα.
- Τα στειρωμένα ζώα γίνονται πιο πιστά στους ιδιοκτήτες τους και αφοσιώνονται καλύτερα στα καθήκοντά τους.
- Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα όμως είναι η αποφυγή ανεπιθύμητων κυήσεων, που έχουν ως αποτέλεσμα τη γέννηση κουταβιών και γατιών που πολύ δύσκολα θα υιοθετηθούν.
- Κίνδυνοι επιπλοκών από τη γενική αναισθησία και το χειρουργείο. Αυτές όμως είναι σπάνιες αφού η στείρωση θεωρείται χειρουργείο ρουτίνας και επομένως χαμηλού ρίσκου.
- Τάση παχυσαρκίας. Με τη στείρωση συχνά έχουμε μείωση του μεταβολικού ρυθμού. Αν η ποιότητα και η ποσότητα του φαγητού δεν τροποποιηθούν ανάλογα και το ζώο δεν έχει την απαιτούμενη καθημερινή άσκηση, μπορεί να πάρει σημαντικό βάρος με δυσμενείς ενίοτε επιπτώσεις στην υγεία του.